केस लांब आणि दाट वाढवण्यासाठी 10 नैसर्गिक उपाय
सगळ्यांनाच सुंदर, दाट आणि चमकदार केस हवे असतात. पण सगळेच लोक त्यांच्या केसांची योग्य काळजी घेत नाहीत.
मी डॉ. गीता पाठक, तुम्हाला केसांच्या आरोग्याविषयी काही तज्ज्ञ सल्ले आणि नैसर्गिक टिप्स सांगणार आहे, ज्यामुळे तुम्ही तुमच्या केसांची योग्य काळजी घेऊ शकता.
तुम्ही केस गळणे, केसांशी संबंधित आरोग्य समस्या किंवा केसांना अधिक घनता आणि जाडी हवी असेल तर हा ब्लॉग तुमच्यासाठी केसांच्या आरोग्यात बदल घडविणारा ठरेल.
तुमचे केस का वाढत नाहीत?
तुमचे केस 1 लाख फॉलिकल्समधून वाढतात आणि ते दीर्घकालीन आजार, वाढते वय आणि अपुरी आहार यामुळे प्रभावित होतात. वय वाढल्यावर पुन्हा केस उगवण्याची शक्यता कमी होत जाते.
20 ते 30 वर्षांपर्यंतच्या लोकांमध्ये नुकसान झालेल्या फॉलिकल्समधून केस वाढण्याची प्रक्रिया दिसू शकते.
40 वर्षांपर्यंतही अनेक लोक "केस लवकर कसे वाढवायचे" याबाबत शोध घेत असतात. अकाली पांढरे होणे हे सामान्य आहे आणि जेल, सिंथेटिक तेलं, स्ट्रेटनिंगचा जास्त वापर केसांची रचना खराब करतो.
मेनोपॉज, गर्भधारणा, थायरॉईड समस्या, पीसीओडी, कर्करोग आणि हार्मोनल बदल हीसुद्धा केस न वाढण्याची काही कारणं आहेत.
जलद केस वाढीसाठी केस वाढीचा सायकल समजून घ्या
इतर सजीवांच्या तुलनेत माणसांमध्ये केस वाढणे आणि गळणे खूपच अनियमित असते. केस गळण्याचा कोणताही ठराविक हंगाम नसतो.
संशोधकांच्या मते, दररोज 0.3 मिमी ते 0.4 मिमी पर्यंत केस वाढतात आणि वर्षभरात साधारण 6 इंच केस वाढतात.
केस वाढीची प्रक्रिया खालील तीन टप्प्यातून होते:
1. अनाजेन (Anagen)
या टप्प्यात फॉलिकल्समधील पॅपिला (मुळ) नवीन केस वाढवण्याचे काम करते.
नवीन केस वर ढकलले जातात आणि दर 28 दिवसांनी केस 1 सेमी वाढतात.
ही अवस्था 3 ते 10 वर्षांपर्यंत चालते आणि या काळात पेशी विभाजन वारंवार होते.
2. कॅटाजेन (Catagen)
हा संक्रमण टप्पा असतो जिथे केस वाढ थांबते. केसांचा बल्ब फॉलिकल्सपासून वेगळा होतो आणि फॉलिकल्स लहान होतात.
ही अवस्था 3 आठवड्यांपेक्षा जास्त टिकत नाही.
3. टेलोजेन (Telogen)
हा शेवटचा टप्पा असून यात केस वाढ थांबते. साधारण 100 दिवस ही अवस्था टिकते. या टप्प्यात केस गळतात आणि नंतर पुन्हा अनाजेन टप्पा सुरू होतो.
तुम्ही घेत असलेले व्हिटॅमिन्स, प्रोटीन, बायोटिन, केराटिन आणि खनिजं केस कितपत लवकर वाढतील हे ठरवतात.
याशिवाय, नैसर्गिक तेलांनी डोक्याला मसाज करणे आणि दररोज 10 ते 12 ग्लास पाणी पिणे केसांच्या आरोग्यासाठी महत्त्वाचे आहे.
जलद केस वाढीसाठी सर्वोत्तम टिप्स
खालील दहा टिप्स वय कोणतेही असो, केस गळणे, अकाली पांढरे होणे किंवा टक्कल पडणे यावर उपयुक्त ठरू शकतात:
1. बॉन्डिंग ट्रीटमेंट
ही केसांच्या तंतूमधील नुकसान दुरुस्त करण्यासाठी वापरली जाते. उष्णता, रासायनिक उपचार आणि मेकॅनिकल कारणांमुळे केस खराब होतात.
यासाठी बाजारात अनेक ब्रँड्स उपलब्ध आहेत जे केसांच्या फायबरला मजबूत करतात. प्री-शॅम्पू क्रीम, शॅम्पू आणि नंतर कंडिशनर वापरण्याची पद्धत असते.
हे आठवड्यातून एकदा करू शकता. अधिक चांगल्या परिणामांसाठी तज्ज्ञांचा सल्ला घ्यावा.
2. ब्लीचिंग रसायनांपासून दूर राहा
केस रंगवण्यासाठी वापरलेली रसायनं केसांचा बाहेरील थर, मुळ आणि डोक्याची त्वचा खराब करतात. त्यामुळे केस नाजूक होतात.
याऐवजी नैसर्गिक रंग वापरा जसे की ऑर्गेनिक मेंदी, इंडिगो, आवळा, भृंगराज आणि ब्राह्मी.
पॅकेजवरील घटक तपासा, त्यात अमोनिया, सल्फेट किंवा इतर रसायनं नसावीत.
3. केसांना कंडिशन करा
दर आठवड्याला केसांना कंडिशन करणे आवश्यक आहे. गरम साधने, स्टाइलिंग आणि डाईमुळे केस कमजोर होतात.
नैसर्गिक घटकांनी केलेले कंडिशनिंग केसांना आणि टाळूला आवश्यक पोषण देते.
4. टाळूची काळजी घ्या
टाळू हीच केसांची मुळे सांभाळते. त्यामुळे टाळूची काळजी घेणे आवश्यक आहे.
नियमित आयुर्वेदिक तेलाने मसाज केल्याने रक्ताभिसरण सुधारते, केसांची मुळे मजबूत होतात आणि केस गळणे कमी होते.
5. योग्य हेअर स्टाइल करा
टाइट वेणी, हेअर क्लिप्स आणि एक्स्टेंशन्स केसांना कमकुवत करतात. त्यामुळे केस सहज तुटतात.
लूज वेणी, फ्रेंच ब्रेडिंग किंवा रोल्स केसांना सुरक्षित ठेवतात.
6. केसांना नियमित ट्रिम करा
केसांचे स्प्लिट एंड्स कापल्याशिवाय केस वाढत नाहीत. त्यामुळे नियमित ट्रिमिंग आवश्यक आहे.
7. कॅफीनयुक्त टॉपिकल ट्रीटमेंट
कॉफी-आधारित तेल आणि शॅम्पू केसांना UV किरणांपासून वाचवतात आणि अकाली पांढरे होणे टाळतात.
8. व्हिटॅमिन्स आणि मिनरल्स वाढवा
आहारात हिरव्या भाज्या, व्हिटॅमिन C असलेली फळं, गाजर, अवोकाडो, धान्यांचा समावेश करा. यामुळे केसांची वाढ सुधारते.
9. नैसर्गिक तेलांनी मसाज करा
नारळ, ऑलिव्ह तेलात जास्वंद, रोजमेरी, कढीपत्ता, लसूण मिसळून गरम करून केसांना लावल्याने मुळे मजबूत होतात.
हे घरच्या घरी बनवणे कठीण असल्यास, तुम्ही आयुर्वेदिक तेल वापरू शकता.
10. काळे तीळ (कलौंजी) वापरा
कलौंजीमध्ये लायनोलिक अॅसिड भरपूर असते, ज्यामुळे केस काळे आणि मजबूत राहतात.
कलौंजी पावडरमध्ये नारळ तेल, अॅलोवेरा, ऑलिव्ह तेल मिसळून केसांवर लावल्यास चांगला परिणाम होतो.
घनदाट, लांब केसांसाठी त्वचारोगतज्ज्ञांचा सल्ला घेणे सर्वोत्तम ठरते.
निष्कर्ष
डोक्यावरचे केस आपल्या व्यक्तिमत्त्वाचा भाग आहेत. पण आजारपण, वय आणि चुकीच्या सवयींमुळे केस गळणे, पांढरे होणे आणि टक्कलपणा वाढतो.
सोप्या टिप्स, आहार सुधारणा आणि तज्ज्ञांचा सल्ला घेऊन तुम्ही केस गळणे आणि कोरडेपणा कमी करू शकता.
प्रश्नोत्तरे
1. एका आठवड्यात केस वाढवता येतात का?
केस किती लवकर वाढतात हे अनेक गोष्टींवर अवलंबून असते. टक्कल पडणे किंवा अलोपेसिया सारखी समस्या असल्यास अवघड असते. पण नियमित काळजी घेतल्यास एका आठवड्यात फरक दिसू शकतो.
2. केस लवकर वाढवण्यासाठी काय करावे?
नियमित तेल लावा, प्रोटीनयुक्त आहार घ्या, व्हिटॅमिन्स आणि ओमेगा-३ फॅटी अॅसिड्सचा समावेश करा. ध्यान आणि पुरेशी झोप घ्या. दालचिनी, कलौंजी आणि नारळ तेल वापरू शकता.
3. डोके पूर्ण मुंडवल्यावर केस पुन्हा येतात का?
हो, केस पुन्हा येतात. पण ते तुमच्या आनुवंशिकतेवर, केसांच्या काळजीवर आणि आहारावर अवलंबून असते.
4. आंशिक टक्कलपणावर घरगुती उपाय आहेत का?
सर्वोत्तम उपाय म्हणजे त्वचारोगतज्ज्ञांचा सल्ला घेणे. ते उपचार, आहार आणि जीवनशैलीबाबत योग्य मार्गदर्शन करतील.
5. माझे केस का वाढत नाहीत?
ताण-तणावामुळे केसांचे फॉलिकल्स निष्क्रिय होतात. रिबोफ्लेविन, बायोटिन आणि केराटिनयुक्त आहार न घेतल्यास केस कमजोर होतात.
6. कोरडे केस आणि कोंडा कायमचा नाहीसा करता येतो का?
अॅलोवेरा, मेथीदाणे आणि नारळ तेल वापरून तुम्ही केसांना आर्द्रता देऊ शकता. तसेच हर्बल सप्लिमेंट्स घेऊन फायदा होऊ शकतो.
References
- Murphrey MB, Agarwal S, Zito PM. (2023). Anatomy, Hair [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; updated 2023 Aug 14 [cited 2025 Sep 19]. Bookshelf ID: NBK513312, PMID: 30020684. Retrieved from: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK513312/
- Author(s) of “Hair Growth − an overview”. Hair Growth. In: Medicine and Dentistry [Internet]. ScienceDirect. [cited 2025 Sep 19]. Retrieved from: https://www.sciencedirect.com/topics/medicine-and-dentistry/hair-growth
- Burg D, Yamamoto M, Namekata M, Haklani J, Koike K, Halasz M, et al. (2017). Promotion of anagen, increased hair density and reduction of hair fall in a clinical setting following identification of FGF5-inhibiting compounds via a novel 2-stage process. Clin Cosmet Investig Dermatol, 10, 71-85. Retrieved from: https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC5338843/
- Jain S, Arora P, Nainwal LM. (2022). Essential oils as potential source of anti-dandruff agents: A review. Comb Chem High Throughput Screen, 25(9), 1411-1426. PMID: 34254910. Retrieved from: https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/34254910/
Dr. Geeta Pathak
Dr. Geeta Pathak is an Ayurveda practitioner with a BAMS degree, who has managed chronic and lifestyle diseases. She is respected for her holistic approach that balances body, mind, and spirit. She specializes in respiratory issues, mental health, and hair care, providing natural remedies and customized treatment plans to help her patients achieve optimal wellness.
